เตสุ นิพฺพานํ ขนฺธสงฺคหํ น คจฺฉติ, เสสา ตีหิ รูปสญฺญาสงฺขารกฺขนฺเธหิ สงฺคหํ คจฺฉนฺติ, อายตนธาตุโย ปเนตฺถ ธมฺมายตนธมฺมธาตูนํ วเสเนว สพฺพตฺถ เวทิตพฺพา อิตราสํ อสมฺภวา, อิเมสุ จ นิพฺพานมฺปิ สงฺคหํ คจฺฉติฯ เตเนว หิ ‘‘อสงฺขตํ ขนฺธโต ฐเปตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ ตสฺสายมตฺโถ – ขนฺธสงฺคเห เอว อสงฺขตํ ฐเปตฺวา, น อิตรสงฺคเหสูติ เอวํ สญฺญากฺขนฺธาทีสุปิ โยชนา เวทิตพฺพาฯ อยํ ปน วิเสโส – ชีวิตินฺทฺริเยน เย ธมฺมา…เป.… เต ธมฺมา ทฺวีหิ เวทนาสญฺญากฺขนฺเธหิ สงฺคหิตา, รูปารูปชีวิตินฺทฺริเยหิ นิพฺพานเวทนาสญฺญาวิญฺญาณกฺขนฺธา ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา, เตสุ จ นิพฺพานเวทนาสญฺญาว อายตนธาตุสงฺคเหน สงฺคหิตาติฯ เสสํ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ อยํ อสงฺคหิเตนสงฺคหิตปเท นโยฯ

สงฺคหิเตนสงฺคหิตปทตฺถวณฺณนา

สงฺคหิเตนสงฺคหิตปเท ปน ยานิ ปทานิ สงฺขาเรกเทสํ อญฺเญน อสมฺมิสฺสํ ทีเปนฺติ เวทเนกเทสํ วา สุขุมรูปํ วา สทฺเทกเทสํ วา, ตาเนว นิทฺทิสียนฺติฯ ขนฺธายตนธาตูสุ เอกมฺปิ โกฏฺฐาสํ สกเลน คเหตฺวา ฐิตปทานิ น ยุชฺชนฺติฯ ตานิ ปน ทฺวินฺนํ สมุทยมคฺคสจฺจานํ, ปนฺนรสินฺทฺริยานํ, เอกาทสปฏิจฺจปทาทีนญฺจ วเสน เวทิตพฺพานิฯ อิทํ เหตฺถ ลกฺขณํ – ยํ อตฺตนา ขนฺธาทิวเสน สงฺคหิเตหิ ขนฺธาทิโต สงฺคหิตํ, ตสฺเสว ปฐมํ อุทฺธฏปทสฺส ปุน ขนฺธาทีหิ สงฺคโห วุจฺจติฯ

ตตฺรายํ อาทิปเท นโย – สมุทยสจฺเจน เย ธมฺมา ขนฺธาทีหิ ตีหิ สงฺคเหหิปิ สงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธาทีหิ ตีหิปิ สงฺคหิตา, เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน เอกาย ธาตุยา สงฺคหิตาติฯ สมุทยสจฺเจน หิ ตณฺหาวชฺชา เสสา สงฺขารา ขนฺธาทีหิ สงฺคเหหิ สงฺคหิตา, ปุน เตหิ จ ตณฺหาว สงฺคหิตา, สา จ ปุน สงฺขารกฺขนฺธธมฺมายตนธมฺมธาตูหิ สงฺคหิตาฯ เสเสสุปิ เอเสว นโยฯ อยํ สงฺคหิเตนสงฺคหิตปเท นโยฯ

อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปทตฺถวณฺณนา

อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปเท ปน ยานิ ปทานิ ปญฺจกฺขนฺธคาหเกหิ ทุกฺขสจฺจาทีหิ, วิญฺญาเณน สทฺธิํ สุขุมรูปคาหเกหิ อเจตสิกาทีหิ จ ปเทหิ วิวชฺชิตานิ รูปกฺขนฺธาทีนิ, ตาเนว นิทฺทิสียนฺติฯ อิทํ เหตฺถ ลกฺขณํ – ยํ ปฐมํ อุทฺธเฏน รูปกฺขนฺธาทิปเทน ขนฺธาทิโต อสงฺคหิตํ, ยํ เตหิ อสงฺคหิตํ, ตสฺเสว ปุน ขนฺธาทีหิ อสงฺคโห วุจฺจติฯ

ตตฺรายํ เอกปทโยชนา – รูปกฺขนฺเธน เย ธมฺมา ขนฺธาทีหิ ตีหิปิ อสงฺคเหหิ อสงฺคหิตา, เตหิ ธมฺเมหิ เย ธมฺมา ขนฺธาทีหิ ตีหิ อสงฺคหิตา, เต ธมฺมา เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาฯ รูปกฺขนฺเธน หิ จตฺตาโร ขนฺธา, นิพฺพานญฺจ ขนฺธสงฺคเหน อสงฺคหิตา, อายตนาทีหิ ปน วิญฺญาณเมว ฐเปตฺวา เวทนาทโย ธมฺมายตเนน รูปกฺขนฺเธกเทเสน สงฺคหิตาติ วิญฺญาณเมว ตีหิปิ ขนฺธสงฺคหาทีหิ รูปกฺขนฺเธน อสงฺคหิตํ นามฯ เตน ปุน วิญฺญาเณน สทฺธิํ สนิพฺพานา จตฺตาโร ขนฺธา ขนฺธาทีหิ อสงฺคหิตา, เต สพฺเพปิ ปุน วิญฺญาณภูเตน เอเกน ขนฺเธน เอเกนายตเนน สตฺตหิ ธาตูหิ อสงฺคหิตาติฯ อยํ อสงฺคหิเตนอสงฺคหิตปเท นโยฯ